Empathie als hulpmiddel
De vorige blog ging over kwetsbaarheid en schaamte. Een moeilijk onderwerp als ik het opnieuw lees. In deze blog ga ik, met het boek Dare to Lead aan mijn zijde, verder in op de vraag hoe empathie een krachtig hulpmiddel kan zijn in het omgaan met kwetsbaarheid en het tonen van leiderschap.Voor mij leest het als de basis voor een goed gesprek (een goede ‘rumble’).
In de kern komt het neer op aandacht besteden aan de ander en goed luisteren, heel goed luisteren naar wat de ander bedoelt en tracht onder woorden te brengen. Empathisch luisteren. Wat ik treffend vind in Brown’s beschrijving van empathisch luisteren is het verbinden met de emoties die onder de ervaring liggen; het goed begrijpen wat de emoties zijn – niet zozeer de situatie, de context of de ervaring zelf.
Luisteren op empathische manier
Welke vaardigheden kan ik me zelf aanleren om empathie in praktijk te brengen?
- Zie de wereld zoals anderen deze zien. Dit vereist dat ik het perspectief van de ander kan hanteren; dat ik in staat ben om te leren (niet om te weten). Goed om te bedenken dat meerdere perspectieven mogelijk zijn. En daar komt bij dat we als mens eigenlijk niet in staat zijn om door de bril van andermans perspectief heen te kunnen kijken. En dat is al zeker een uitdaging wanneer mijn bril gekleurd is door mijn achtergrond (cultuur, taal, overtuigingen, geloof); hoe kan ik dan iemand begrijpen die uit een ander land of cultuur komt? Het enige wat ik dan kan doen, is mijn oren openzetten, luisteren en niet gaan associëren of met mijn eigen beelden invullen. Daarom is diversitei en inclusiviteit zo verrijkend omdat meerdere perspectieven samenkomen en tot een kleurrijke kijk op een situatie leiden.
- Wees niet oordelend. En toch doe ik het… En als ik oordeel, is het dan niet over situaties die ik zelf herken of waarvan ik vind dat ik het zelf veel beter (zogenaamd) doe? Los van wat dit voor mezelf betekent; wat betekent oordelen in de context van een organisatie? Hoe kan ik goede dienstverlening leveren als mensen snel hun oordeel klaar hebben? Sta ik dan wel open voor wat beter kan en vaak ook moet? Hoe sterker mijn zelfvertrouwen en mijn gevoel voor eigenwaarde, hoe meer ik het (impliciet-)oordelen-over-anderen kan weglaten.
- Begrijp de gevoelens van de ander en laat zien dat ik het begrijp. Doe de check-in en vraag hoe het is, wat er aan de hand is én zorg ervoor dat ik de tijd heb voor een goed gesprek. Of het ‘rumble’ gesprek. En vergeet niet het ijsberg effect. Wat zit er aan emoties diep verscholen onder water? Volgens Brown zijn schaamte en wrok lastig uit te drukken emoties en vervangen mensen deze vaak door stilte of boosheid. Laat ik dan maar telkens nagaan welke emotie eronder ligt; laat ik terugcommuniceren of ik goed begrepen welke emotie er speelt; laat ik LSD consequent toepassen: Luisteren-Samenvatten-Doorvragen.
- Mindfullness. Een modewoord? Misschien wel, ik heb er zelf niet zoveel mee, maar dat komt ook omdat ik er (nog?) niets mee doe. Bij mindfullness gaat het om een evenwichtige benadering van de negatieve emoties zodat gevoelens niet onderdrukt maar ook niet overdreven worden.
Valkuilen
When it comes to empathy, it’s a matter of the right person, at the right time, on the right issues. Ik vind empathie echt belangrijk, maar ik laat het in de waan van de dag nog te weinig zien. Empathisch luisteren & gesprekken voeren is lastig. Brown noemt deze vijf vaak gemaakte fouten.
- Sympathie in plaats van empathie. Sympathie is voelen voor mensen maar het zelf niet ervaren – zeg maar geen verbinding hebben. Empathie is meevoelen mét mensen. Bij sympathie kijk ik ernaar, bij empathie ben ik verbonden met de ander en ben ik op oog- en voelhoogte met de ander. Op Sympathie versus Empathie staat goede uitleg hierover.
- Overreactie. Ik balanceer mijn emotie wanneer ik in gesprek ben met de ander over zijn/haar gevoel. Niet meehuilen maar meebewegen. Niet boos worden maar er slechts zijn voor de ander – dat is vaak meer dan genoeg.
- Blokkeren of aanvallen. Ik voorkom dat ik boos word op de persoon zelf (hoe heb je dit kunnen laten gebeuren?) of boos word namens de persoon op de ander? Dat heeft al helemaal geen zin. Een luisterend oor bieden wel.
- Niet bij de pakken neerzitten. “Ach, het is niet zo erg. Jij bent fantastisch!” In zo’n situatie ga ik niet in op het gevoel van de ander maar ben ik bezig mijn eigen onbehagen te temperen.
- Als je denkt dat dit vervelend is, dan …. “Oh, dat ken ik. Dat heb ik ook meegemaakt daar en daar…” Dan kan ik beter zeggen: je bent hierin niet alleen, ik ben bij je. Dan blijft de lamp op de ander gericht.
Voor welke fouten ben ik het meest gevoelig? Ik herken mijn valkuilen met name bij het eerste punt (sympathie) en het vierde punt (kom op, zo erg is het niet, zie het van de andere kant).
Tot slot: ik wil geen verantwoordelijkheid nemen voor de woorden van andere mensen – ik neem alleen tot me wat van mij is, niet van anderen. Empathie is het krachtigste instrument dat ik heb; en het is het tegengif tegen schaamte. Empathie begint bij mezelf: ik praat tegen mezelf op de manier waarop ik met iemand praat van wie ik houd. Daarom is empathie zo krachtig omdat dit juist het gevoel van eenzaamheid wegneemt.
Aan de slag met kwetsbaarheid
In mijn MT zijn we inmiddels aan de slag gegaan met het werkboek van Dare to Lead. Het is bijzonder en inspirerend om met naaste collega’s in gesprek te gaan over de square squad en de zes mythes van kwetsbaarheid… Dat doet me denken aan de one liner van Brown over kwetsbaarheid: Vulnerability is not a weakness: it is emotional risk, exposure, uncertainty. Vulnerability is the birthplace of innovation, creativity and change. Ik ga er meer van zien, dat is zeker!
Volgende blog over nieuwsgierigheid en gegrond vertrouwen
In mijn volgende blog ga ik in op moedig leiderschap door nieuwsgierigheid en gegrond vertrouwen. Een overzicht van de blog serie over dit boek en mijn ervaringen heb ik hier gebundeld.
Wil je meer weten over Brene Brown, begin dan met het bekijken van dit filmpje en lees het boek.