De site adagia.eu wordt beheerd door Bart Vrancken. Op de site vind je inspirerende artikelen over leiderschap, boeken en kaarten, maar ook praktische handleidingen voor het opzetten van een eigen mailserver, het hosten van een website, je eigen persoonlijke cloud met VPN of hoe je workflows bouwt met behulp van kunstmatige intellingentie.
De naam “adagia” verwijst naar de 15e‑eeuwse filosoof en humanist Desiderius Erasmus.
Wie was Erasmus?
Desiderius Erasmus werd rond 1466 geboren in Rotterdam, in de overgangsperiode tussen de late middeleeuwen en de renaissance. Hij was een van de eerste humanisten en heeft met zijn kritische geest een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van een nieuw wereldbeeld, waarin de mens een centrale plaats inneemt. Erasmus schuwde niet om de gevestigde kerkelijke regels ter discussie te stellen. Hij leefde in een tijd van enorme veranderingen: de opkomst van de boekdrukkunst, de ontdekking van de Nieuwe Wereld door Christoffel Columbus en een ongekende bloei van kunst en wetenschap.
Kritiek op de Bijbel
Gedurende zijn leven onderhield Erasmus een levendige briefwisseling met talrijke geestesverwanten. Hij voelde enige sympathie voor de nieuwe religieuze ideeën van Maarten Luther, maar volgde Luther niet in zijn radicale kritiek op de katholieke kerk. In De libero arbitrio diatribe sive collatio (een verhandeling over de vrije wil) betwijfelde Erasmus Luthers opvatting dat de menselijke wil ondergeschikt is aan goddelijke genade. Bovendien stelde hij dat de gangbare Latijnse Bijbelvertaling, de Vulgaat, vol fouten zat. Daarom bracht hij een tweetalige bijbel uit, zodat iedereen de vertaling kon controleren. Zijn kritische houding opende de weg voor de Reformatie, terwijl hij zelf juist een kerkelijke scheuring probeerde te voorkomen.
Pleiter voor tolerantie
Erasmus stond bekend om zijn pleidooien voor verdraagzaamheid. Zou hij daarmee de grondlegger zijn van de tolerantie die de Republiek der Verenigde Nederlanden al in de zestiende eeuw kenmerkte? Hij verzette zich tegen oorlogen die alleen werden gevoerd omdat volkeren een andere taal spraken. In 1516 schreef hij de Institutio principis (Opvoeding van een christelijke vorst) voor de jonge koning van Spanje, later keizer Karel V. Daarin betoogde hij dat een christen niet tiranniek mag heersen over medechristenen en dat vrijheid een fundamenteel menselijk recht is. Zijn ideeën over tolerantie waren echter niet gericht op individuele vrijheden voor iedereen (bijvoorbeeld Joden werden nog steeds uitgesloten), maar op de vrijheid van wetenschap en gedachte.
Erasmus’ gedachtegoed in de hedendaagse samenleving
De kern van Erasmus’ humanisme – kritisch denken, open debat en respect voor verschillende standpunten – is relevanter dan ooit. In een digitale wereld waarin informatie in een oogwenk wordt gedeeld, is de noodzaak om bronnen te verifiëren en meningen te bevragen cruciaal. Net zoals Erasmus de boekdrukkunst gebruikte om kennis te verspreiden, benutten wij vandaag open‑source‑software en cloud‑technologieën om ideeën wereldwijd toegankelijk te maken. Zijn pleidooi voor tolerantie vormt een inspiratiebron voor moderne discussies over digitale rechten, privacy en de vrijheid om online te spreken zonder censuur.
Inspirator van adagia.eu
Wat mij persoonlijk inspireert, is dat Erasmus – geboren als bastaardkind – zich heeft opgewerkt tot een invloedrijke theoloog en filosoof. Hij durfde de dominante opvattingen publiekelijk uit te dagen en koppelde de vrijheid van interpretatie van de Bijbel aan de vrijheid van gedachte. In zijn satirische meesterwerk Lof der zotheid bespot hij priesters, pausen en geleerden, waardoor hij de eerste Europese schrijver werd die substantieel leefde van boekverkopen. Het werk wordt beschouwd als een van de invloedrijkste teksten uit de westerse beschaving en heeft de weg vrijgemaakt voor de Reformatie.
Wat betekent adagia?
Erasmus publiceerde in 1500 Adagia, een verzameling Griekse en Latijnse spreuken met korte betogen. Het boek was een van de eerste grote successen van de jonge boekdrukkunst. De Adagia bevatten uitgebreide voetnoten en commentaren op politieke en morele thema’s; soms richtte Erasmus zich scherp tegen misstanden in kerk en staat. Door de term “adagium” te introduceren, maakte hij het mogelijk oude uitspraken te vergelijken met hedendaagse situaties – een methode die in de renaissance onder humanisten een hoge vlucht nam. De spreuken van Erasmus reisden door heel Europa en werden een bron van inspiratie voor latere denkers.
Mijn favoriete adagia
- Gratia gratiam parit – Gunst baart gunst.
- Ex umbra in solem educere – Iets uit de schaduw in het zonlicht brengen.
- Difficilia quae pulchra – Wat mooi is, kost moeite.
- Quaevis terra patria – Heel de wereld is mijn vaderland.
- Aquila non captat muscas – De arend vangt geen vliegen; wie belangrijk is, houdt zich niet bezig met kleinigheden.
Wil je meer weten over wie ik ben en wat ik doe? Klik hier .