Entgen Luijten
Limbricht, nabij Sittard, eind zeventiende eeuw. Haar leven lang is Entgen Luijten gewend haar eigen weg te gaan, in familiekwesties, in zaken en in de liefde. Ze wordt daarin gesteund door een grote kennis van de natuur, die ze ook regelmatig aanwendt om haar dorpsgenoten te helpen. Maar dan wordt ze vanwege een paar ongelukkige voorvallen beschuldigd van hekserij. De kasteelheer is gebrand op een bekentenis, waarvoor hij gebruikmaakt van alle middelen die de inquisitie hem ter beschikking stelt. Maar wat als Entgen tegen alle verwachtingen in standhoudt?
De heks van Limbricht is een op feiten gebaseerde roman over de moed, eigenzinnigheid en het politieke bewustzijn van een ongetemde vrouw. Haar proces in 1674, waarvan alle stukken bewaard zijn gebleven, verloopt anders dan iedereen had kunnen voorspellen.
Natuurreligie en christelijk geloof
De auteur beschrijft hoe de hoofdpersoon de kennis van de natuur verbindt met het vinden van oplossingen voor problemen van alledaag. Hoe je het beste een wond kunt verzorgen, de koorts kunt dempen, het stress niveau kunt reduceren, de bevalling kunt inleiden, enzovoort. Door gebruik te maken van wat de natuur aanbiedt aan planten, kruiden, sappen en gedrag van dieren en vogels. Mensen komen bij Entgen langs voor raad en krijgen goede raad mee of een kruidenbrouwsel mee. Dat hielp beter dan de maatregelen die de moderne medische wetenschap van die tijd voorschreef, zoals de aderlatingen.
Eigengereide vrouwen waren vogelvrij
Omdat het zo makkelijk was om een vrouw te beschuldigen van magie of hekserij, waren vrouwen met een eigen mening eigenlijk vogelvrij. Als je als vrouw niet in de pas wilde lopen van wat de katholieke kerk voorschreef, dan kon de gemeenschap, de pastoor en/of de kasteelheer doen met je wat ze wilden.
Smit belicht het fenomeen heks vanuit de aard en wijze waarop het fenomeen opereerde. Namelijk als onderdeel van een natuurreligie, die geïnspireerd door de natuur om ons heen, verklaringen en oplossingen in de natuurkrachten zoekt voor alledaagse en bovennatuurlijke verschijnselen. Je zou een heks beter kunnen aanduiden als een wijze vrouw. Alleen was dat in een door mannen gedomineerde wereld niet mogelijk, niet in de zeventiende eeuw in de door Spanjaarden (Filips II) geregeerde Zuidelijke Nederlanden.
Het boek is spannend om te lezen. Zittend in haar kerker komen de herinneringen los over het leven dat Entgen geleid heeft. De lezer wordt tussen het hier en nu van de kerker en de herinneringen uit het verleden continue heen geschommeld.
Het verhaal is gebaseerd op feiten over het proces en getuigt van goed historisch onderzoek van de beschikbare bronnen. Tevens neemt Smit de lezer mee in een andere kijk op heksenpraktijken en hoe je deze moet plaatsen in de context van toen. Ik kan het boek van harte aanbevelen.