In deze heldere analyse van de huidige politieke onvrede biedt Fukuyama, de belangrijkste politieke filosoof ter wereld, een essentiële verdediging van het liberalisme en de liberale democratie.
Het klassieke liberalisme verkeert in een staat van crisis. Dat dit systeem, dat is gebaseerd op fundamentele beginselen van gelijkheid en de rechtsstaat en dat de rechten van individuen om hun eigen vormen van geluk na te streven benadrukt, niet altijd zijn eigen idealen waarmaakte, is geen geheim. In het Westen werd aan veel mensen gelijkheid voor de wet ontzegd. Wie meetelde als volwaardig mens met universele rechten werd eeuwenlang betwist, en pas recent is deze omissie gerepareerd. De principes van het liberalisme zijn de afgelopen decennia door zowel rechts als links tot uitersten gedreven: neoliberalen maakten een cultus van economische vrijheid, terwijl progressieven zich richtten op identiteit boven universaliteit. Het resultaat, stelt Fukuyama, is toenemende polarisatie en een toenemend gevaar voor onze democratie. In dit heldere verslag van de huidige politieke onvrede biedt Fukuyama een essentiële verdediging van een liberalisme voor de eenentwintigste eeuw.
Liberalisme
Francis Fukuyama, politiek filosoof en auteur van onder andere ‘Het einde van de geschiedenis en de laatste mens’ geeft in zijn nieuwste boek een analyse van de huidige politieke onvrede. Het liberalisme is een politiek-maatschappelijke stroming ontstaan in de verlichting van de 18e eeuw, waarin vrijheid centraal staat. Het brak in de 19e eeuw in Europa en Noord-Amerika door als dominante stroming toen het de burger wilde emanciperen ten koste van het ancien régime. Vandaag de dag is het liberalisme een van de dominante ideologieën. Het liberalisme heeft als uitgangspunt zo veel mogelijk vrijheid van het individu zolang hij de vrijheid van anderen niet beperkt. In de universele verklaring van de rechten van de mens (1948) van de Verenigde Naties wordt dit principe vormgegeven door middel van 30 rechten waarvan de belangrijkste is dat iedereen vrij en met gelijke rechten wordt geboren.
Liberalen streven naar een samenleving waarin burgers grote vrijheden genieten, zoals de burgerrechten die het individu beschermen en de macht van de staat en de kerk beperken. Evenwel is de klassiek-liberale ideologie, waarop de meeste democratieën zijn gebaseerd, de laatste decennia ter discussie komen te staan. Overal staat het liberalisme onder druk, niet alleen van autocraten zoals Orbán in Hongarije of Poetin in Rusland, maar ook in oude liberale democratieen zoals in de Verenigde Staten of West-Europa.
Kanttekeningen bij liberalisme
Fukuyama verdedigt het klassiek liberalisme (beperking van de regeringsmacht door middel van wetten en instituties) en de liberale democratie, waarin een individu de vrijheid heeft om zijn eigen leven naar eigen inzichten vorm te geven. Hij signaleert echter een zekere mateloosheid in het liberalisme, en duidt dit als het grootste probleem: geloof in een vrije markt is prima, en heeft bij een groot aantal mensen geleid tot welvaart. Dit betekent echter niet dat een terugtredende overheid nagestreefd zou moeten worden. Het is juist de overheid die ervoor moet zorgen dat mensen niet buiten de boot vallen. Dat geeft de theorie van Fukuyama een sociaal-democratisch tintje dat vergelijkbaar is met de inrichting van democratieën in Scandinavië of de Benelux. Zonder rechtvaardige regelgeving en handhaving slaat het liberalisme op hol.
Hoewel het liberalisme volgens Fukuyama ooit als vanzelfsprekend werd beschouwd, moeten we in deze tijd de deugden ervan opnieuw verwoorden en vieren. Het liberalisme komt in de visie van Fukuyama neer op universalisme en individualisme, gebaseerd op de gelijkheid van alle mensen die wordt gewaarborgd door de rechtsstaat.
Zijn vlotte en compacte schrijfstijl maakt dat het boek niet een droog theoretisch werk is maar aangenaam is om te lezen. Hij plaatst de ontwikkelingen in de tijdgeest van nu en dat is des te relevanter gezien de dreiging van autocratische regimes om de unipolaire wereldorde op basis van liberale democratische inrichting ongedaan te maken.
Onder andere te koop bij bol.com.
