Ontsnappingsnetwerk weg uit het zuiden
‘De ondergrondse spoorweg’ vertelt het verhaal van de slavin Cora die vlucht van een plantage voor een beter leven. In de eerste helft van de negentiende eeuw, nog ruim voordat de burgeroorlog in de Verenigde Staten zou plaatshebben, ontstond in Verenigde Staten een netwerk van smokkelroutes en onderduikadressen. Via dit netwerk konden ontsnapte slaven de zuidelijke staten verlaten. De kans op succes was heel gering. De zogenaamde slavenjagers gingen voor een beloning op jacht naar de ‘eigendommen’ van de plantagehouders, tot in de noordelijke staten aan toe, waar geen slavernij toegestaan was. Dit netwerk werd gerund door abolitionisten en vrije slaven, en zorgde ervoor dat in totaal ongeveer 30.000 mensen het vrije noorden konden bereiken.
Cora vlucht weg van een wrede plantagehouder in Georgia
In het boek van Colson Whitehead staat de slavin Cora en haar gevaarlijke tocht naar de noordelijke staten centraal. De benaming van een spoorweg is niet correct, maar is een metafoor die Whitehead toepast om het verhaal van het boek krachtig neer te zetten. Cora besluit om van de plantage in Georgia te vluchten. Het regime is erbarmelijk met een plantagehouder die zeer wreed en harteloos omgaat met de slaven. Het zijn eigendommen, spullen, die je afdankt, als ze zijn versleten. Haar moeder is gevlucht toen zij nog een kind van tien was. Opgegroeid als wees in de ‘keet’ op de plantage heeft ze een nog lagere positie dan de slaven op de plantage zelf. Tijdens haar vlucht komt Cora in verschillende zuidelijke staten terecht. In elke staat wordt zij op een andere manier behandeld. In de staat South Carolina is Cora weliswaar in eerste instantie een stuk veiliger omdat zij zich zelfstandig kan bewegen in de stad. Dat was niet mogelijk op de plantage in Georgia. Doch uiteindelijk merkt zij dat er een complot is tussen blanke artsen uit het noorden en de blanke bevolking in de stad. Zij proberen de zwarte bevolking massaal te steriliseren.
Slavenjagers maken jacht op Cora
Wanneer de slavenjager Cora op het spoor komt, kan Cora nog op het laatste moment vluchten. Nu naar North Carolina. Aldaar is zij maandenlang verborgen op de vliering van een echtpaar waarvan de man deel uitmaakt van het ondergrondse spoornetwerk. Ook hier treft het noodlot toe en wordt Cora ontdekt. Op haar tocht van North Carolina naar Tennessee maakt ze, geketend aan kettingen, mee hoe de dorpen en steden in brand staan. In de wanorde die hiervan het gevolg is wordt zij op een gegeven moment geholpen door een vrije zwarte man. Ze komt terecht in Indiana, een staat gelegen ten noorden van Kentucky en Tennessee. Op een boerderij van een abolitionist is ze vrij en kan ze opnieuw een bestaan opbouwen met anderen gevluchte slaven. Maar het is niet voor altijd veilig. De brigade van slavenjagers, geholpen door de lokale blanke bevolking, steekt de boerderij in brand en vermoordt de zwarten. De slavenjager weet opnieuw Cora in de boeien en kettingen te slaan. Met een duw van de trap maakt ze een einde aan het leven van de slavenjager en eindigt het boek hiermee.
Onverbloemd en nuchter geschreven
Het is een naargeestig boek. Toch beveel ik iedereen aan om dit boek te gaan lezen. Het leest als een trein en geeft meer inzicht in alle aspecten van het systeem van slavernij zoals het in de negentiende eeuw in de VS functioneerde. De manier van schrijven is nuchter en soms surrealistisch maar toch zijn dit soort praktijken echt gebeurd…..