In mijn vorige blog stelde ik: transities beginnen met onzekerheid. En hoewel die onzekerheid ongemakkelijk aanvoelt, is het juist het startpunt van echte innovatie. In dit tweede deel ga ik hiermee verder: hoe kunnen bestuurders en leiders deze onzekerheid niet alleen aan, maar er strategisch mee omgaan – als bron van waarde?
Waardevolle transities verlopen zelden lineair
Wie investeert in een transitie – of het nu gaat om duurzame energie, AI in de backoffice, of de digitaal begeleide thuiszorg – weet dat de weg zelden rechtlijnig is. Nieuwe technologie is nog niet rijp, de businesscase is op korte termijn verlieslatend en de regelgeving is in ontwikkeling. Dat geeft (diepe) onzekerheid. Toch is niets doen meestal riskanter dan handelen. Wie vasthoudt aan bestaande modellen loopt het risico voorbijgestreefd te worden door nieuwe spelers, marktverschuivingen of wettelijke verplichtingen.
Waardecreatie tijdens transities verloopt met horten en stoten. Juist daarom vraagt investeren in complexe transitievraagstukken om een andere mindset.
Complexe systemen vragen om wendbaarheid
Transities spelen zich af in complexe ecosystemen, waar kleine verstoringen grote gevolgen kunnen hebben. Kijk naar de stroomuitval in Spanje in april dit jaar. Daar was geen sprake van een cyberaanval, en ook niet van extreem weer. De oorzaak was een netspanningsprobleem toen zonneparken in Zuid-Spanje plots minder opwekten. Door onvoldoende buffer en beperkte net-reguleringscapaciteit ontstond een kettingreactie: het systeem kon de schok niet opvangen en viel uit, tot Zuid-Frankrijk aan toe.
Wat leren we hiervan? Je kunt niet elk scenario plannen, maar je kunt wel meerdere herstelroutes paraat hebben. Het gaat niet langer om volledig in control zijn, maar om weerbaarheid en veerkracht. Netwerken, technologieën en organisaties moeten antifragiel worden: sterker door schokken. Zoals Nassim Taleb beschrijft: echte weerbaarheid betekent groeien onder stress en druk.
Van controleren naar opties openhouden
Hoe vertaalt dit zich naar investeringsbeslissingen? Klassieke methodes zoals Netto Contante Waarde gaan uit van voorspelbare kasstromen. In transities is die voorspelbaarheid er niet. Hier biedt de reële optiebenadering uitkomst door het toekennen van een waarde aan flexibiliteit.
Denk aan keuzes zoals:
- Wachten tot regelgeving duidelijker is
- Faseren: eerst een pilot, dan opschalen
- Stoppen als omstandigheden zich slecht ontwikkelen
- Switchen tussen technologieën of marktstrategieën
Voorbeeld: batterijopslag in de energiemarkt
Laten we de reële optiebenadering toepassen op een praktijkcasus: een energiebedrijf dat van plan is te investeren in slimme thuisbatterijen voor consumenten. De technologie is veelbelovend, omdat deze het mogelijk maakt om zelf opgewekte zonne-energie tijdelijk op te slaan en later te gebruiken of te verhandelen. De investeringscontext kent echter onzekerheden:
- Welke batterijtechnologie zal uiteindelijk dominant worden?
- Hoeveel heeft een klant over voor de aanschaf van een batterijpakket in huis?
- Hoe ontwikkelen de stroomprijzen zich in de toekomst?
- Blijven subsidies voor duurzame energieopwekking bestaan?
In plaats van één alles-of-niets beslissing kiest het bedrijf voor een gefaseerde benadering. Eerst een kleinschalige pilot en dan opschaling bij gebleken succes. Met het reële optiemodel kunnen we de waarde van deze flexibiliteit (optiewaarde) bepalen.
Stel: de investering bedraagt € 5 miljoen en de contante waarde van verwachte kasstromen € 5,1 miljoen. Een eenvoudig optiemodel, uitgaande van een risico-neutrale wereld, laat zien dat de verwachte opbrengst (ongeveer) gelijk is aan het risicovrije rendement. De markt is echter niet gemiddeld: er is een kans op 20% waardestijging, en een kans op 10% daling.
In dit scenario kan het aanhouden van de optie – wachten met investeren – meer waarde opleveren dan direct investeren. Marktprijzen kunnen zich gunstig ontwikkelen, waardoor uitstel rationeel en waardevol is.
AI in de financiële sector: een transitie in volle gang
Een ander voorbeeld: de Nederlandse neo-bank bunq, recent gastheer van een PRMIA – Professional Risk Managers’ International Association bijeenkomst over AI. Hun aanpak toont optie-denken in praktijk. AI is geen experiment aan de zijlijn, maar kan een versneller zijn van alle bedrijfsprocessen: van fraudepreventie tot automatische contractreviews, van klantbegeleiding tot interne kwaliteitscontroles en riskrapportages.
Opvallend is hun aanpak: ieder team bouwt eigen AI-agents in nauwe samenwerking met engineers. Een gezamenlijke bibliotheek met bouwstenen – vergelijkbaar met modulaire Lego bouwstenen – zorgt voor snelheid en consistentie. Tegelijkertijd past bunq een “risk by design”-principe toe: agents voeren pre-checks uit om risico’s vroeg te signaleren.
Hierin maakt de bank gebruik van n8n workflow automation tooling waarover ik mijn positieve ervaringen in een eerdere post op LinkedIn heb gedeeld. Zo ontstaat een portfolio van behapbare reële opties: experimenten die, bij bewezen waarde, kunnen worden opgeschaald.
Naar een nieuw besliskader
De les: bestuurders hoeven transities niet als bedreiging te zien, maar als oefenterrein. Wie nu leert omgaan met AI – via kleine, gecontroleerde stappen – bouwt antifragiliteit op die later cruciaal is voor succes.
Onzekerheid is geen risico om te vermijden, maar een kans om waarde te creëren. Voor bestuurders betekent dit:
- Ontwikkel vaardigheden zoals systems thinking en langetermijndenken;
- Geef ruimte aan adaptief beleid en experimenten;
- Breid KPI’s uit met maatschappelijke impact en robuustheid, naast financieel rendement;
- Gebruik technologie (zoals AI) om scenario’s en systeemdynamiek beter te verkennen.
Door integraal naar waarde te kijken én flexibiliteit expliciet te waarderen, ontstaat een besliskader dat beter past bij de transitievraagstukken van deze tijd.
Slot
Transities zijn grillig, maar ook kansrijk. Bestuurders die leren omgaan met onzekerheid, houden niet alleen hun organisatie veerkrachtig, maar bouwen ook aan duurzame waarde voor de lange termijn.
➡️ Volg me voor deel 3, waarin ik in ga op de “waarde van meervoudige waardecreatie” bij transitievraagstukken.
#transitie #AI #strategie #leiderschap #duurzaamheid #bedrijfswaardering RiskSphere