Als ik in het bos hardloop, ben ik vaak aan het kijken naar de bomen. Hoe oud zou die boom zijn? Hoe kunnen die twee bomen zo met elkaar verstrengeld zijn? Krijgt die boom wel voldoende licht? Wat gebeurt met al die eikeltjes die elk jaar vallen? Waarom wordt de bladerenlaag niet dikker en dikker elk jaar?
Bomen herbergen een wereld van intelligentie
Duidelijk is dat bomen die bij elkaar staan in een bos, beter gedijen dan bomen die eenzaam of in een rijtje langs de kant van de weg staan. De wereld van bomen was voor mij verborgen totdat ik dit boek las, the hidden life of trees (uitgeven William Collins). De kennis van de auteur over bomen brengt deze wereld tot leven. Peter Wohlleben spreekt vanuit zijn ervaring als boswachter en vertelt over hoe weinig we nog eigenlijk weten van een boom. Het is een vernieuwende ervaring om te beseffen dat onder de grond het leven van een boom nog belangrijker is dan boven de grond. Met verbindingen via paddestoelen en schimmels zorgen bomen voor elkaar; als een boompje te weinig suikers kan aanmaken omdat hij te weinig licht vangt, dan krijgt hij suikers van de grote broer naast hem. Er is zoveel wat we nog niet weten over bomen. We denken nu nog steeds dat een boom bij een leeftijd van 100 jaar zijn leven gehad heeft, en dus mag worden omgekapt. Niets daarvan; juist dan is hij uit de pubertijd en kan hij nog honderden jaren meegaan. Oerbossen bestaan uit een mengeling van bomen die eeuwen oud zijn en jonge bomen. De flora, paddenstoelen en schimmels zijn uniek in een oerbos. In een bos met bomen van hooguit honderd jaar oud kunnen ondergrondse schimmelnetwerken zich niet opbouwen. Dit boek is een aanrader voor iedereen die van natuur en duurzaamheid houdt.
Wist je verder dat?
- … een beuk gemiddeld 1,8 miljoen beukennootjes produceert gedurende zijn leven van 400 jaar.
- … beukenboompjes die in de schaduw van hun ‘moeder’ staan, zijn vaak niet meer dan 3 of 4 m groot. Je zou denken dat de boom hooguit 10 jaar is. Toch kunnen ze 80 of 100 jaar oud zijn. Dit komt door het weinige zonlicht dat zij ontvangen, slechts 3% van het zonlicht. Langzame groei is goed voor een boom omdat hun houtcellen zo heel compact groeien en er geen ruimte voor lucht is waardoor schimmels of ziekten nauwelijks in het hout een kans maken.
- … schimmels en bomen met elkaar samenwerken. Een boom kan zijn wortelstructuur vergroten door gebruik te maken van schimmels die stikstof en fosfaat afgeven aan de wortelen. Het is een soort bos-internet. In ruil hiervoor krijgen de schimmels suiker en koolhydraten van de boom aangeleverd.
- … dat water in een boom omhoog komt door capillaire actie en transpiratie, maar dat deze twee effecten nooit voldoende kunnen zijn om 50m hoogte te overwinnen. Hoe dan wel? Osmose speelt een rol maar dit kan alleen in de wortelen of in de bladeren plaatsvinden, niet in de stam. Door te luisteren naar wat er in een boom gebeurt, hebben wetenschappers geconstateerd dat er heel veel luchtbelletjes in de vaten van een boom aanwezig zijn. Dat maakt het nog vreemder omdat transpiratie en capillaire actie dan niet zouden kunnen plaatsvinden .
- … dat de beuk sterker is dan de eik. Kleine beukenboompjes kunnen goed omgaan met schaduw terwijl eikenboompjes veel licht nodig hebben. Wie kan het snelst naar boven groeien? Zodra een eik in de schaduw van een beuk komt te staan, is het gedaan met de eik. Ondergronds speelt een soortgelijk gevecht. De wortelen van de beuk nemen elke plek in die door de eik niet gebruikt wordt. Daarmee wordt de beuk sterker en sterker. Daar staat tegenover dat eiken beter in een solitaire omgeving, bijvoorbeeld naast een akker of weiland, gedijen dan beuken.
- … dat het oudst ondekte bos 386 miljoen jaar oud is, aangetoond in fossiele resten in de staat New York.
En nog steeds kappen we bossen in Nederland
Toen ik dit boek gelezen had, was ik nog meer onthutst over de vraag hoe de gemeente Ermelo een kap van 3,5 ha bos had kunnen goedkeuren in een natura 2000 gebied ten behoeve van uitbreiding van camping Haeghorst. Ter compensatie moet de campinghouder 7ha bos verbeteren en kappen! Het moet niet gekker worden. Gebaseerd op een visie dat bos ‘verbeterd’ kan worden door bos te kappen. Dat is onlogisch. Op sommige plekken zijn nieuwe bomen aangeplant, onder andere de esdoorn. Circa 10km verderop is een vlinderstrook aangelegd. Maar dat weegt niet op tegen het kappen van leven dat meer dan 100 jaar oud is. Meer informatie hierover is te vinden op de site van de Stichting Woon- en Recreatiebelangen Tonselse Veld.